fbpx

Jak wybrać najlepszy system ERP dla mikro i małej firmy?

jak wybrać najlepszy system ERP dla mikro i małej firmy

Jeśli jesteś właścicielem mikro lub małej firmy to z pewnością doskonale znasz wady i zalety prowadzenia biznesu w tej skali. Z jednej strony masz przed sobą wiele szans i możliwości rozwojowych, a z drugiej różne wyzwania i problemy, którym musisz sprostać w bieżącej pracy. Dynamiczny rozwój technologii coraz częściej staje się sojusznikiem przedsiębiorców w drodze do innowacyjności oraz osiągania przewag konkurencyjnych. Jednym z podstawowych narzędzi pracy w mikro i małych firmach jest oprogramowanie biznesowe. 

Czy wiesz, że wybór odpowiedniego systemu ERP może całkowicie odmienić funkcjonowanie Twojej mikro lub małej firmy? Obecnie w dobie cyfryzacji, właściwe oprogramowanie to klucz do zwiększenia efektywności i zintegrowanego zarządzania zasobami. Jednak wybór najlepszego systemu ERP dla mikro i małej firmy w gąszczu dostępnych opcji nie jest prosty. W tym artykule przeanalizujemy najważniejsze kryteria, które pomogą Ci wybrać najlepsze systemu informatycznego dla Twojej firmy. Poznasz również najnowsze trendy i innowacje, które mogą zrewolucjonizować Twoje przedsiębiorstwo. Zapraszamy do lektury.

Definicje mikro i małego przedsiębiorstwa

Mikroprzedsiębiorstwo i małe przedsiębiorstwo są kategoryzowane na podstawie liczby zatrudnionych pracowników oraz rocznego obrotu lub sumy bilansowej, zgodnie z definicjami przyjętymi przez Unię Europejską i przyjętymi w polskim prawodawstwie.

Mikro przedsiębiorstwo

Mikroprzedsiębiorstwo to firma, która spełnia następujące kryteria:

  • Liczba pracowników: Zatrudnia mniej niż 10 osób.
  • Roczny obrót: Nie przekracza 2 milionów euro.
  • Suma bilansowa: Nie przekracza 2 milionów euro.

Mikro-firmy charakteryzują się prostą strukturą organizacyjną i zazwyczaj działają na lokalnym rynku. Ich działalność jest często skoncentrowana na kilku kluczowych procesach biznesowych. Program ERP dla mikro-firmy zazwyczaj nie będzie musiał być tak bardzo rozbudowany jak dla większych.

Małe przedsiębiorstwo

Małe przedsiębiorstwo to firma, która spełnia następujące kryteria:

  • Liczba pracowników: Zatrudnia od 10 do 49 osób.
  • Roczny obrót: Nie przekracza 10 milionów euro.
  • Suma bilansowa: Nie przekracza 10 milionów euro.

Tej wielkości firmy mają bardziej złożoną strukturę organizacyjną w porównaniu do mikroprzedsiębiorstw i mogą działać na szerszym rynku, zarówno lokalnym, jak i regionalnym. Często posiadają bardziej rozwinięte procesy biznesowe i mogą wymagać bardziej zaawansowanych narzędzi zarządzania. Program ERP dla małych firm zazwyczaj musi posiadać trochę większe możliwości funkcjonalne niż w przypadku mikro przedsiębiorstw.

najlepsze-programy-dla-mikroprzedsiębiorców
Program ERP dla mikroprzedsiębiorców

Znaczenie systemów ERP dla mikro i małych firm

Systemy ERP (Enterprise Resource Planning) stanowią bardzo ważny element infrastruktury informatycznej mikro i małych firm, które dążą do zintegrowania swoich procesów biznesowych w jednym, spójnym systemie. Wdrożenie ERP przynosi liczne korzyści, wpływając na poprawę efektywności operacyjnej, zintegrowane zarządzanie zasobami oraz wsparcie dla procesów decyzyjnych.

System ERP dla małych firm a poprawa efektywności operacyjnej

Poprawa efektywności operacyjnej jest jednym z najważniejszych powodów wdrożenia systemu ERP w mikro i małych firmach. Oczywiście system ERP automatyzuje wiele codziennych zadań, które są często wykonywane ręcznie, co znacząco redukuje ilość pracy potrzebnej do zarządzania operacjami biznesowymi. Bez wątpienia najważniejsze aspekty to:

  • Automatyzacja procesów. ERP automatyzuje rutynowe zadania, takie jak przetwarzanie zamówień, fakturowanie, zarządzanie zapasami i płatności. Dlatego pracownicy mogą skoncentrować się na bardziej strategicznych zadaniach, które wymagają ich wiedzy i umiejętności.
  • Eliminacja błędów. Automatyzacja procesów minimalizuje ryzyko błędów ludzkich, które często występują przy ręcznym wprowadzaniu danych. W ten sposób zmniejszenie liczby błędów poprawia dokładność operacji i zwiększa zadowolenie klientów.
  • Skrócenie czasu realizacji. Niewątpliwie zautomatyzowane procesy skracają czas realizacji zamówień, co przyspiesza obieg dokumentów i umożliwia szybszą reakcję na potrzeby klientów. System ERP dla małych firm w większości przypadków wpływa bardzo pozytywnie na wzrost efektywności pracy.

Zintegrowane zarządzanie zasobami

Obecnie zintegrowane zarządzanie zasobami to jedna z najważniejszych funkcji systemów ERP, która pozwala na centralizację danych dotyczących różnych działów firmy w jednym programie. Dzięki temu możliwe jest bardziej efektywne zarządzanie zasobami firmy. Bardzo istotne elementy to:

  • Centralizacja danych – Wszystkie dane dotyczące finansów, sprzedaży, zakupów, zapasów, produkcji i zarządzania zasobami ludzkimi są przechowywane w jednym systemie. Jednocześnie umożliwia to łatwy dostęp do informacji i eliminuje konieczność korzystania z różnych, niekompatybilnych ze sobą systemów.
  • Optymalizacja zasobów – ERP umożliwia monitorowanie i zarządzanie zasobami w czasie rzeczywistym. Dlatego pozwala to na lepsze planowanie i alokację zasobów, co zwiększa efektywność operacyjną.
  • Zarządzanie łańcuchem dostaw – Zintegrowane systemy ERP pozwalają na lepszą koordynację procesów w łańcuchu dostaw, co redukuje koszty i skraca czas realizacji zamówień. Program ERP dla mikro firmy oraz małego przedsiębiorstwa zawsze skutecznie wspiera zarządzanie zasobami.

Program ERP dla małych firm, a wsparcie dla procesów decyzyjnych

Wsparcie dla procesów decyzyjnych jest kolejną ważną korzyścią wynikającą z wdrożenia systemu ERP. Dzięki zaawansowanym funkcjom analitycznym i raportowym, programy ERP dostarczają menedżerom i właścicielom firm narzędzi niezbędnych do podejmowania świadomych decyzji. Niewątpliwie najważniejsze aspekty to:

  • Raportowanie i analityka – ERP umożliwia generowanie różnorodnych raportów i analiz, które pomagają w monitorowaniu kondycji finansowej firmy, analizie sprzedaży, zarządzaniu kosztami i kontrolowaniu wydajności operacyjnej.
  • Bieżący dostęp do danych – Systemy ERP zapewniają dostęp do aktualnych danych w czasie rzeczywistym. W ten sposób umożliwia szybkie reagowanie na zmieniające się warunki rynkowe i podejmowanie decyzji opartych na bieżących informacjach.
  • Planowanie strategiczne – Zaawansowane funkcje analityczne ERP wspierają długoterminowe planowanie strategiczne. Pozwalają na prognozowanie przyszłych trendów, planowanie budżetów i alokację zasobów w oparciu o rzetelne dane.

Bez wątpienia systemy ERP są nieocenionym narzędziem dla mikro i małych firm, które pragną zintegrować swoje procesy biznesowe i zwiększyć efektywność operacyjną. Oczywiście poprawa efektywności operacyjnej, zintegrowane zarządzanie zasobami oraz wsparcie dla procesów decyzyjnych to bardzo istotne korzyści wynikające z wdrożenia ERP. To sprawia, że system ERP dla małej firmy zawsze będzie dobrym wyborem.

System-ERP-dla-firm-małych
System ERP dla małych firm

Ocena potrzeb mikro i małej firmy w zakresie oprogramowania

Charakterystyka mikro i małych firm

Mikro i małe firmy różnią się od średnich i dużych przedsiębiorstw pod względem skali działalności, liczby pracowników oraz specyfiki branży. Zrozumienie tych różnic jest istotne przy ocenie potrzeb firmy i wyborze odpowiedniego programu ERP. Wdrożenie systemu ERP w mikro i małej firmie wymaga uwzględnienia kilku najważniejszych aspektów.

System ERP dla małych firm, a skala działalności

Niewątpliwie skala działalności mikro i małych firm jest ograniczona w porównaniu do większych przedsiębiorstw, co wpływa na specyficzne wymagania dotyczące systemu ERP. Bardzo istotne elementy skali działalności obejmują:

  • Zakres operacji. W rzeczywistości mikro i małe firmy często działają w ograniczonym zakresie geograficznym i rynkowym. Dlatego ERP musi być dostosowany do zarządzania lokalnymi operacjami, z możliwością rozszerzenia w miarę rozwoju firmy.
  • Budżet na IT. Firmy te zazwyczaj dysponują ograniczonym budżetem na inwestycje w technologie informatyczne. Dlatego wybór programu ERP musi uwzględniać koszty zakupu, wdrożenia i utrzymania, aby był dostępny finansowo dla małych firm.
  • Liczba procesów biznesowych. Mikro i małe firmy mogą mieć mniejszą liczbę procesów biznesowych, które wymagają automatyzacji i integracji. Oczywiście system ERP dla małej firmy powinien być elastyczny, aby można było dostosować go do specyficznych potrzeb firmy bez nadmiernych kosztów i skomplikowania.

Liczba pracowników

Liczba pracowników w mikro i małych firmach jest znacznie mniejsza niż w średnich i dużych przedsiębiorstwach. Niewątpliwie to ma bezpośredni wpływ na potrzeby związane z zarządzaniem zasobami ludzkimi i funkcjonalnościami ERP. Istotne aspekty obejmują:

  • Zarządzanie kadrami – W małych firmach zarządzanie kadrami często jest mniej skomplikowane, ale wymaga precyzyjnego narzędzia do ewidencji czasu pracy, naliczania wynagrodzeń i zarządzania urlopami. ERP powinien oferować moduł HR dostosowany do potrzeb mniejszych zespołów.
  • Wielozadaniowość pracowników – Pracownicy w mikro i małych firmach często pełnią wiele ról jednocześnie. Oczywiście system ERP musi być intuicyjny i łatwy w obsłudze, aby umożliwić pracownikom szybkie przyswajanie nowych funkcji i skuteczne zarządzanie różnymi zadaniami.
  • Skalowalność – ERP powinien być skalowalny, aby rosnąć wraz z firmą. Dlatego w miarę zwiększania liczby pracowników, oprogramowanie musi umożliwiać dodawanie nowych użytkowników i funkcji bez znaczących inwestycji w nową infrastrukturę. System ERP dla małych firm powinien dawać możliwość rozwoju wraz ze wzrostem biznesu.

Specyfika branży, a system ERP dla mikro firmy

Bez wątpienia specyfika branży jest bardzo ważnym czynnikiem przy ocenie potrzeb firmy w kontekście wyboru systemu ERP. Oczywiście każda branża ma swoje unikalne wymagania i procesy, które muszą być wspierane przez odpowiednie funkcjonalności systemu. Najważniejsze elementy specyfiki branżowej obejmują:

  • Regulacje prawne i zgodność – Różne branże podlegają różnym regulacjom prawnym i standardom. System ERP musi wspierać zgodność z obowiązującymi przepisami, takimi jak przepisy podatkowe, regulacje dotyczące ochrony danych osobowych (RODO) czy branżowe standardy jakości. Dlatego inne wymogi będzie miał program ERP dla firmy consultingowej, a inne dla hurtowni spożywczej.
  • Zarządzanie łańcuchem dostaw – Branże takie jak produkcja, handel detaliczny czy logistyka mają specyficzne wymagania dotyczące zarządzania łańcuchem dostaw. Niewątpliwie ERP powinien umożliwiać efektywne zarządzanie zapasami, planowanie produkcji i optymalizację procesów logistycznych.
  • Branżowe specyfikacje operacyjne – Każda branża ma swoje specyficzne procesy operacyjne, które muszą być wspierane przez ERP. Dlatego na przykład, branża budowlana wymaga zarządzania projektami i harmonogramami, branża medyczna – zarządzania pacjentami i dokumentacją medyczną, a branża IT – zarządzania projektami i zasobami technicznymi.
  • Integracja z branżowymi narzędziami – ERP powinien oferować możliwość integracji z innymi narzędziami używanymi w danej branży. Zaliczyć do nich można systemy CAD w branży inżynieryjnej, systemy POS w handlu detalicznym czy systemy EHR w służbie zdrowia.

Obecnie ocena potrzeb mikro i małych firm jest bardzo ważnym etapem wyboru odpowiedniego oprogramowania ERP. W rzeczywistości charakterystyka tych firm, w tym skala działalności, liczba pracowników oraz specyfika branży, wpływa na specyficzne wymagania dotyczące funkcjonalności ERP. Dlatego system ERP dla małych firm musi być elastyczny, skalowalny i dostosowany do specyficznych potrzeb firmy. Musi zapewnić efektywne zarządzanie zasobami, automatyzację procesów i wsparcie dla procesów decyzyjnych. 

Branże w których mikro i małe firmy korzystają z systemów ERP

Dziś w Polsce obecnie mamy aktywnych około 2 miliony firm. Większość z nich to mikro i małe przedsiębiorstwa. Bez wątpienia spora część z nich nie potrzebuje rozbudowanych systemów informatycznych klasy ERP. W rzeczywistości w zupełności wystarczają zwykłe programy do fakturowania. Jednocześnie są jednak branże, w których mikro i małe firmy często wykorzystują najlepsze systemy ERP by usprawniać swoją pracę i procesy:

Handel detaliczny

Produkcja

Usługi profesjonalne

Logistyka i transport

Budowlana

Farmacja

Gastronomia

IT i technologie

Nieruchomości

Określenie najważniejszych wymagań funkcjonalnych systemu

System ERP dla małych firm - najważniejsze procesy biznesowe

Najważniejsze procesy biznesowe są fundamentem każdej mikro i małej firmy. Dlatego ich identyfikacja i zrozumienie są bardzo ważne dla wyboru odpowiedniego systemu ERP. Bez wątpienia każda firma, niezależnie od wielkości, musi zarządzać różnymi procesami, które obejmują:

  • Księgowość i finanse – Po pierwsze, zautomatyzowane zarządzanie fakturami, księgowanie transakcji, przygotowanie sprawozdań finansowych oraz zgodność z przepisami podatkowymi.
  • Sprzedaż i marketing – Pod drugie, zarządzanie cyklem sprzedaży, analiza wyników sprzedażowych, planowanie kampanii marketingowych oraz obsługa relacji z klientami.
  • Zarządzanie zasobami ludzkimi (HR) – Po trzecie, ewidencja czasu pracy, naliczanie wynagrodzeń, zarządzanie urlopami, szkoleniami oraz procesami rekrutacyjnymi.
  • Produkcja i zarządzanie magazynem – Po czwarte, planowanie i monitorowanie produkcji, zarządzanie zapasami, kontrola jakości oraz optymalizacja łańcucha dostaw.
  • Zarządzanie projektami – Po piąte, planowanie, monitorowanie i raportowanie projektów, zarządzanie zasobami projektowymi oraz kontrola harmonogramów i budżetów.

Potrzeby w zakresie zarządzania zasobami

Zarządzanie zasobami w mikro i małych firmach obejmuje zarówno zasoby ludzkie, jak i materialne. Obecnie skuteczne zarządzanie tymi zasobami jest niezwykle istotne dla zapewnienia ciągłości operacyjnej i efektywności procesów biznesowych. Niewątpliwie najważniejsze aspekty zarządzania zasobami to:

  • Optymalizacja zasobów ludzkich – Program ERP dla małych firm powinien umożliwiać efektywne zarządzanie czasem pracy, planowanie zadań i śledzenie wydajności pracowników. Oczywiście automatyzacja procesów kadrowych redukuje obciążenie administracyjne i pozwala skupić się na strategicznych aspektach zarządzania personelem.
  • Zarządzanie zapasami – System ERP powinien oferować narzędzia do monitorowania stanów magazynowych, planowania zamówień oraz optymalizacji poziomów zapasów. W rzeczywistości minimalizuje to ryzyko braków lub nadmiaru zapasów, co z kolei przekłada się na efektywność operacyjną i finansową.
  • Planowanie i kontrola produkcji – Dla firm produkcyjnych istotne jest, aby ERP wspierał planowanie produkcji, kontrolę jakości oraz zarządzanie procesami produkcyjnymi. Niewątpliwie umożliwia to bardziej precyzyjne planowanie zasobów i minimalizację marnotrawstwa.
  • Zarządzanie finansami – Efektywne zarządzanie finansami obejmuje śledzenie wydatków, planowanie budżetów oraz prognozowanie przepływów pieniężnych. Oczywiście system ERP dla małych firm powinien zapewniać narzędzia do kompleksowej analizy finansowej, co wspiera podejmowanie świadomych decyzji biznesowych.

Budżet na wdrożenie systemu ERP w małej firmie

Niewątpliwie budżet na wdrożenie systemu ERP to niezwykle istotny aspekt, który musi być dokładnie zaplanowany i zarządzany, aby zapewnić powodzenie projektu. Oczywiście wdrożenie ERP obejmuje kilka etapów, z których każdy wiąże się z określonymi kosztami. Najważniejsze elementy budżetu obejmują:

  1. Koszt licencji – Wybór między licencją jednorazową a subskrypcją wpływa na początkowe i bieżące koszty. Oczywiście licencje jednorazowe mogą wymagać dużej inwestycji początkowej, natomiast subskrypcje rozkładają koszty na regularne opłaty.
  2. Cena wdrożenia – Obejmują prace związane z instalacją, konfiguracją oprogramowania oraz dostosowaniem do specyficznych potrzeb firmy. Dlatego koszty te mogą być znaczące, zwłaszcza jeśli wymagane jest zaawansowane dostosowanie oprogramowania.
  3. Koszty szkolenia – Przeszkolenie pracowników jest niezbędne do efektywnego wykorzystania systemu ERP. Oczywiście koszty mogą obejmować szkolenia wstępne i zaawansowane, zarówno w formie stacjonarnej, jak oraz online.
  4. Utrzymanie i wsparcie – Regularne opłaty za wsparcie techniczne, aktualizacje oprogramowania oraz konserwację oprogramowania. Dlatego ważne jest uwzględnienie tych kosztów w długoterminowym budżecie.
  5. Koszty sprzętu i infrastruktury IT – W zależności od wybranego modelu wdrożenia (lokalnie lub w chmurze), mogą być konieczne inwestycje w serwery, sieć oraz inne komponenty infrastruktury IT.

Bez wątpienia określenie wymagań jest fundamentem skutecznego wdrożenia systemu ERP w mikro i małej firmie. Dlatego zrozumienie najważniejszych procesów biznesowych, potrzeb w zakresie zarządzania zasobami oraz staranne zaplanowanie budżetu na wdrożenie ERP to najważniejsze kroki.  Zapewniają, że system będzie efektywnie wspierał działalność firmy. Jednocześnie dzięki temu mikro i małe przedsiębiorstwa mogą zoptymalizować swoje operacje, zwiększyć efektywność zarządzania zasobami.  Mogą podejmować bardziej świadome decyzje biznesowe, co przekłada się na długoterminowy sukces i rozwój firmy. To jeden z bardziej istotnych aspektów podczas wyboru najlepszego systemu ERP dla mikro i małych firm

najlepsze-systemy-erp-dla-mikro-małych-firm
Najlepsze systemy ERP dla mikro i małych przedsiębiorstw

Porównanie najlepszych systemów ERP dla mikro i małych firm

Przegląd najpopularniejszych rozwiązań na rynku

Obecnie systemy ERP (Enterprise Resource Planning) są bardzo ważnym narzędziem wspierającym zarządzanie zasobami i procesami biznesowymi w mikro i małych firmach. Jednocześnie na rynku dostępne są różnorodne rozwiązania, które oferują bogaty wachlarz funkcji i modułów dostosowanych do potrzeb różnych branż. Najpopularniejsze i najlepsze systemy ERP dla mikro i małych firm to Comarch ERP Optima, SAP Business One oraz Odoo. Oczywiście każdy z tych systemów posiada unikalne cechy i funkcjonalności, które warto szczegółowo przeanalizować przed podjęciem decyzji o wyborze najlepszego rozwiązania dla swojej firmy. Dlatego w zależności od potrzeb przedsiębiorstwa sprawdzi się lepiej lub nieco gorzej jako program ERP dla małych firm.

Systemy ERP dla małych firm - Opis najczęściej wybieranych

Comarch ERP Optima

Comarch ERP Optima to jedno z najpopularniejszych rozwiązań ERP w Polsce, szczególnie wśród mikro i małych przedsiębiorstw. Oczywiście system ten oferuje szeroki wachlarz modułów, które wspierają różne aspekty działalności firmy, takie jak księgowość, sprzedaż, zarządzanie zasobami ludzkimi oraz produkcję. Najważniejsze cechy to:

  • Księgowość – zaawansowane funkcje księgowe, które umożliwiają prowadzenie pełnej księgowości oraz uproszczonej księgowości, w tym obsługę VAT, CIT i PIT.
  • Sprzedaż, magazyn i CRM – zarządzanie relacjami z klientami, automatyzacja procesów sprzedażowych, śledzenie zamówień, gospodarkę magazynową oraz integracja z systemami e-commerce.
  • Kadry i płace – kompleksowe zarządzanie danymi pracowników, naliczanie wynagrodzeń, ewidencja czasu pracy oraz obsługa umów.

SAP Business One

SAP Business One to globalnie uznane rozwiązanie ERP, które jest dostosowane do potrzeb mikro i małych firm. Bez wątpienia system ten oferuje szeroki zakres funkcji, które wspierają zarządzanie finansami, sprzedażą, zasobami ludzkimi oraz produkcją. Najbardziej istotne cechy to:

  • Finanse – zaawansowane funkcje księgowe, zarządzanie budżetami, analizy finansowe oraz zgodność z międzynarodowymi standardami rachunkowości.
  • Sprzedaż i CRM – zarządzanie relacjami z klientami, automatyzacja procesów sprzedażowych, prognozowanie sprzedaży oraz integracja z systemami e-commerce.
  • Zasoby ludzkie – zarządzanie danymi pracowników, naliczanie wynagrodzeń, ewidencja czasu pracy oraz zarządzanie szkoleniami.
  • Produkcja – planowanie i kontrola procesów produkcyjnych, zarządzanie zapasami, kontrola jakości oraz optymalizacja łańcucha dostaw.

Odoo

Odoo to elastyczne i modułowe rozwiązanie ERP, które jest popularne wśród mikro i małych firm na całym świecie. Oczywiście program ten oferuje szeroki wachlarz modułów, które można dostosować do specyficznych potrzeb firmy. Najbardziej istotne cechy to:

  • Finanse i księgowość – zaawansowane funkcje księgowe, zarządzanie budżetami, analizy finansowe oraz integracja z bankami.
  • Sprzedaż i CRM – zarządzanie relacjami z klientami, automatyzacja procesów sprzedażowych, prognozowanie sprzedaży oraz integracja z systemami e-commerce.
  • Zarządzanie zasobami ludzkimi – zarządzanie danymi pracowników, naliczanie wynagrodzeń, ewidencja czasu pracy oraz zarządzanie rekrutacją.
  • Produkcja i magazyn – planowanie i kontrola procesów produkcyjnych, zarządzanie zapasami, kontrola jakości oraz optymalizacja procesów magazynowych. Niewątpliwie te funkcje sprawiają, że system ERP dla małej firmy staje się niezwykle przydatny w biznesie.

Porównanie funkcjonalności programów ERP dla małych firm

Porównanie funkcjonalności popularnych systemów ERP pozwala na zrozumienie, które rozwiązanie najlepiej odpowiada potrzebom mikro i małych firm. Jednocześnie każdy system oferuje różne moduły i funkcje, które wspierają różne aspekty działalności firmy. Niewątpliwie najważniejsze moduły obejmują:

  • Księgowość i finanse – Comarch ERP Optima, SAP Business One i Odoo oferują zaawansowane funkcje księgowe, zarządzanie budżetami oraz analizy finansowe. Oczywiście każdy z systemów zapewnia zgodność z lokalnymi i międzynarodowymi standardami rachunkowości.
  • Sprzedaż i CRM – Wszystkie trzy programy oferują funkcje zarządzania relacjami z klientami, automatyzację procesów sprzedażowych oraz integrację z systemami e-commerce. Dodatkowo Odoo wyróżnia się elastycznością i możliwością dostosowania modułów do specyficznych potrzeb firmy.
  • Zarządzanie zasobami ludzkimi – Moduły HR w Comarch ERP Optima, SAP Business One i Odoo obejmują zarządzanie danymi pracowników, naliczanie wynagrodzeń, ewidencję czasu pracy oraz zarządzanie rekrutacją i szkoleniami.
  • Produkcja i magazyn – SAP Business One i Odoo oferują zaawansowane funkcje planowania i kontroli procesów produkcyjnych, zarządzania zapasami oraz kontroli jakości. Odoo wyróżnia się możliwością dostosowania modułów produkcyjnych i magazynowych do specyficznych potrzeb branży. Prowadzenie pełnej i kompleksowej gospodarki magazynowej umożliwia Comarch ERP Optima jednak nie daje możliwości obsługi procesów produkcyjnych. W naszej jednak ocenie jest to obecnie najlepszy system ERP dla małych firm.

Analiza modułów dostępnych w każdym systemie

Analiza modułów dostępnych w Comarch ERP Optima, SAP Business One i Odoo pozwala na dokładne zrozumienie, które rozwiązanie najlepiej odpowiada specyficznym wymaganiom firmy. Najważniejsze moduły obejmują:

  • Moduły finansowe i księgowe – Każdy z systemów oferuje zaawansowane funkcje księgowe, zarządzanie budżetami, analizy finansowe oraz zgodność z przepisami podatkowymi.
  • Sprzedaż i CRM – Funkcje zarządzania relacjami z klientami, automatyzacja procesów sprzedażowych, prognozowanie sprzedaży.  Dodatkowo integracja z systemami e-commerce są dostępne we wszystkich trzech systemach.
  • Moduły zarządzania zasobami ludzkimi – Zarządzanie danymi pracowników, naliczanie wynagrodzeń, ewidencja czasu pracy oraz zarządzanie rekrutacją i szkoleniami są najważniejszymi funkcjami modułów HR.
  • Zarządzanie zapasami i produkcją – Planowanie i kontrola procesów produkcyjnych, zarządzanie zapasami, kontrola jakości oraz optymalizacja procesów magazynowych.

Systemy ERP dla małych firm - integracje

Przegląd integracji z innymi systemami pozwala na ocenę elastyczności i możliwości rozszerzenia funkcjonalności ERP. Jednocześnie każdy z popularnych systemów ERP oferuje różne poziomy integracji z innymi narzędziami i systemami biznesowymi.

  • Comarch ERP Optima – Integracja z systemami e-commerce, bankowymi, CRM oraz narzędziami do zarządzania projektami. Dodatkowo umożliwia łatwą wymianę danych między różnymi aplikacjami, co zwiększa efektywność operacyjną.
  • SAP Business One – Integracja z szeroką gamą systemów, w tym z narzędziami do zarządzania łańcuchem dostaw, systemami CRM, e-commerce oraz narzędziami analitycznymi. Jednocześnie SAP Business One oferuje zaawansowane możliwości integracji z innymi rozwiązaniami SAP, co jest korzystne dla firm planujących dalszy rozwój.
  • Odoo – Elastyczna integracja z różnorodnymi systemami, takimi jak e-commerce, CRM, narzędzia do zarządzania projektami, systemy księgowe oraz aplikacje do analizy danych. Dlatego Odoo wyróżnia się możliwością dostosowania i rozszerzenia funkcjonalności dzięki dużej liczbie dostępnych modułów i aplikacji.

Niewątpliwie porównanie popularnych programów dla mikro i małych przedsiębiorstw, takich jak Comarch ERP Optima, SAP Business One i Odoo, pokazuje, że każdy z nich oferuje szeroki zakres funkcji i modułów dostosowanych do potrzeb mikro i małych firm. Oczywiście każdy system ma swoje unikalne cechy i możliwości integracji z innymi narzędziami, co pozwala na lepsze dostosowanie do specyficznych wymagań firmy. Dlatego wybór najlepszego systemu ERP dla mikro i małej firmy powinien być oparty na szczegółowej analizie funkcjonalności, modułów dostępnych w systemie oraz możliwości integracji z innymi programami. 

jak-wybrać-najlepszy-program-erp-dla-małej-i-mikrofirmy
Jak wybrać najlepsze programy ERP dla mikro i małych przedsiębiorstw

Koszty i modele licencjonowania systemów ERP dla małych firm

Rodzaje licencji

Rodzaje licencji ERP mają bardzo duże znaczenie dla mikro i małych firm, które poszukują odpowiedniego oprogramowania do zarządzania swoimi operacjami. Licencje te określają sposób i warunki korzystania z systemu, wpływając bezpośrednio na koszty oraz elastyczność wdrożenia. Istnieją dwa główne rodzaje licencji: licencje jednorazowe oraz licencje subskrypcyjne.

Licencje jednorazowe vs. subskrypcje

Oprogramowanie stacjonarne

Wersje licencji jednorazowe  i stacjonarne polegają na zakupie oprogramowania na własność. Dlatego firmy płacą jednorazową opłatę za licencję, co pozwala im na nieograniczone korzystanie z systemu bez konieczności regularnych płatności. Najważniejsze aspekty licencji jednorazowych to:

  • Wysoki jednorazowy koszt – Zakup licencji jednorazowej wiąże się z wysokim początkowym kosztem, co może być dużym obciążeniem finansowym dla mikro i małych firm.
  • Brak dodatkowych opłat – Oczywiście po zakupie licencji jednorazowej, firmy nie muszą ponosić regularnych opłat, co może przynieść oszczędności w długim okresie.
  • Pełna kontrola nad systemem – Bez wątpienia firmy posiadają pełną kontrolę nad oprogramowaniem, mogą je instalować na własnych serwerach i zarządzać aktualizacjami według własnych potrzeb.

Subskrypcje

Licencje subskrypcyjne działają na zasadzie opłat abonamentowych, które mogą być miesięczne lub roczne. Bez wątpienia subskrypcje oferują elastyczność finansową i możliwość korzystania z najnowszych wersji oprogramowania. Niewątpliwie najważniejsze aspekty licencji subskrypcyjnych to:

  • Niskie koszty początkowe – Oczywiście subskrypcje pozwalają na rozłożenie kosztów na regularne płatności, co jest korzystne dla firm o ograniczonym budżecie.
  • Aktualizacje w cenie – Licencje subskrypcyjne zazwyczaj obejmują regularne aktualizacje oprogramowania, co zapewnia dostęp do najnowszych funkcji i poprawek bezpieczeństwa.
  • Elastyczność i skalowalność – Firmy mogą łatwo dostosować liczbę użytkowników i zakres funkcji do bieżących potrzeb.

Modele licencjonowania dla małych firm

Obecnie modele licencjonowania ERP dla małych firm mogą być dostosowane do ich specyficznych potrzeb i możliwości finansowych. Najważniejsze modele obejmują:

  • Licencje jednorazowe – Odpowiednie dla firm, które preferują jednokrotną inwestycję i mają środki na pokrycie wysokich kosztów początkowych. Niewątpliwie ten model jest korzystny w długim okresie, gdyż eliminuje konieczność regularnych płatności.
  • Subskrypcje miesięczne – Idealne dla firm, które potrzebują elastycznego rozwiązania i chcą unikać dużych początkowych wydatków. Dlatego subskrypcje miesięczne umożliwiają łatwe dostosowanie liczby użytkowników i zakresu funkcji do bieżących potrzeb.
  • Subskrypcje roczne – Oferują korzystniejsze warunki finansowe w porównaniu do subskrypcji miesięcznych, przy jednoczesnym zachowaniu elastyczności. Bez wątpienia ten model jest odpowiedni dla firm, które mogą planować swoje wydatki na dłuższy okres.

Koszty ukryte i dodatkowe

Bez wątpienia koszty ukryte i dodatkowe mogą znacząco wpłynąć na całkowity koszt posiadania (TCO) systemu ERP. Dlatego warto je uwzględnić przy planowaniu budżetu, aby uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek. Istotne koszty ukryte i dodatkowe obejmują:

  1. Koszty wdrożenia – Obejmują prace związane z instalacją, konfiguracją systemu oraz dostosowaniem do specyficznych potrzeb firmy. Dlatego mogą być znaczące, zwłaszcza w przypadku zaawansowanych dostosowań.
  2. Szkolenie pracowników – Koszty związane z przeszkoleniem personelu w zakresie obsługi nowego systemu ERP. Jednocześnie mogą obejmować szkolenia wstępne i zaawansowane, zarówno w formie stacjonarnej, jak i online.
  3. Wsparcie techniczne – Dodatkowe opłaty za wsparcie techniczne, które mogą obejmować pomoc poza standardowymi godzinami pracy, priorytetową obsługę zgłoszeń oraz dedykowanego opiekuna klienta.
  4. Aktualizacje oprogramowania – Koszty aktualizacji oprogramowania, które mogą nie być wliczone w cenę licencji jednorazowej. Niewątpliwie regularne aktualizacje są niezbędne do utrzymania systemu w aktualnym stanie i zapewnienia jego bezpieczeństwa.

System ERP dla małych firm - koszty wdrożenia i szkolenia

Niewątpliwie koszty wdrożenia i szkolenia są bardzo ważnymi elementami budżetu na system ERP. Obecnie obejmują one różne aspekty, które mają na celu przygotowanie systemu do użytku oraz zapewnienie, że pracownicy będą w stanie efektywnie korzystać z nowego oprogramowania.

  • Analiza przedwdrożeniowa – Wstępna ocena potrzeb firmy, która może obejmować audyt obecnych systemów i procesów. Dlatego koszt tej analizy zależy od złożoności działalności firmy i może wynosić od kilku do kilkunastu tysięcy złotych.
  • Instalacja i konfiguracja – Prace techniczne związane z instalacją oprogramowania na serwerach lub w chmurze oraz jego konfiguracją. Koszt może sięgać od kilku do kilkunastu tysięcy złotych, w zależności od stopnia złożoności i wymagań klienta.
  • Dostosowanie systemu – Personalizacja i modyfikacja systemu ERP, aby spełniał specyficzne wymagania firmy. Dlatego koszty dostosowania mogą być znaczące, zwłaszcza jeśli wymagane są zaawansowane funkcje. Mogą wynosić od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy złotych.
  • Szkolenia wstępne – Podstawowe kursy dla nowych użytkowników, które mogą kosztować od kilkuset do kilku tysięcy złotych za uczestnika, w zależności od formy i zakresu szkolenia.
  • Szkolenia zaawansowane – Specjalistyczne szkolenia dla najważniejszych użytkowników i administratorów systemu. Koszt takich szkoleń może wynosić od kilku do kilkunastu tysięcy złotych za kurs.

Koszty utrzymania i wsparcia technicznego

Koszty utrzymania i wsparcia technicznego obejmują wszystkie wydatki związane z bieżącym działaniem systemu ERP. Niewątpliwie są to koszty, które należy uwzględnić w długoterminowym budżecie, aby zapewnić ciągłość działania i wsparcie dla użytkowników.

  1. Opłaty serwisowe – Regularne opłaty za utrzymanie systemu, które mogą obejmować aktualizacje, poprawki oraz wsparcie techniczne. Jednocześnie koszt opłat serwisowych może wynosić od kilkuset do kilku tysięcy złotych miesięcznie, w zależności od zakresu usług.
  2. Koszty infrastruktury – Wydatki na serwery, przestrzeń dyskową oraz inne zasoby IT niezbędne do działania systemu ERP. Dlatego w przypadku systemów chmurowych koszty te mogą być wliczone w opłaty subskrypcyjne, natomiast w przypadku systemów lokalnych firmy muszą samodzielnie zainwestować w odpowiednią infrastrukturę.
  3. Prace konserwacyjne – Rutynowe działania mające na celu zapewnienie ciągłości działania systemu, takie jak backupy, monitorowanie oraz optymalizacja wydajności. Koszty konserwacji mogą wynosić od kilkuset do kilku tysięcy złotych rocznie, w zależności od zakresu prac.
  4. Rozszerzone wsparcie techniczne – Dodatkowo płatne usługi wsparcia technicznego, takie jak wsparcie 24/7, priorytetowa pomoc oraz dedykowany opiekun klienta. Koszt rozszerzonego wsparcia może wynosić od kilkuset do kilku tysięcy złotych miesięcznie.
  5. Usługi konsultingowe – Specjalistyczne porady i wsparcie w zakresie optymalizacji systemu, rozwiązywania zaawansowanych problemów oraz planowania rozwoju IT. Koszt usług konsultingowych może wynosić od kilkuset do kilku tysięcy złotych za godzinę.

Obecnie koszty i modele licencjonowania systemów ERP dla mikro i małych firm obejmują różnorodne elementy, które mają bardzo duże znaczenie dla wyboru odpowiedniego rozwiązania. Oczywiście licencje jednorazowe oferują pełną kontrolę nad systemem, ale wiążą się z wysokimi początkowymi kosztami. Jednocześnie licencje subskrypcyjne zapewniają elastyczność finansową i regularne aktualizacje, co jest korzystne dla firm o ograniczonym budżecie. Dlatego ważne jest również uwzględnienie kosztów ukrytych i dodatkowych, takich jak wdrożenie, szkolenia, utrzymanie oraz wsparcie techniczne. Starannie zaplanowanie budżetu oraz wybór odpowiedniego modelu licencjonowania pozwoli mikro i małym firmom na efektywne wykorzystanie systemu ERP, zwiększenie efektywności operacyjnej oraz osiągnięcie długoterminowego sukcesu.

aplikacja-inwentaryzacja
Aplikacja inwentaryzacja

Wsparcie techniczne i aktualizacje systemów ERP

Obecnie wsparcie techniczne jest istotnym elementem sukcesu wdrożenia i długoterminowego użytkowania systemów ERP w mikro i małych firmach. Bez wątpienia najlepsze Systemy ERP dla mikro i małych firm są złożone i wymagają ciągłej opieki, aby działały sprawnie i zgodnie z oczekiwaniami użytkowników. Znaczenie wsparcia technicznego można podkreślić poprzez następujące aspekty:

  • Zapewnienie ciągłości operacyjnej – Wsparcie techniczne pomaga w szybkim rozwiązywaniu problemów technicznych, minimalizując przestoje i utrzymując ciągłość operacji biznesowych.
  • Optymalizacja wykorzystania systemu – Profesjonalne wsparcie pozwala na lepsze wykorzystanie funkcji i modułów systemu ERP, co prowadzi do zwiększenia efektywności operacyjnej firmy.
  • Szkolenie i edukacja użytkowników – Dostęp do wsparcia technicznego umożliwia użytkownikom szybkie zdobywanie wiedzy i umiejętności potrzebnych do efektywnego korzystania z systemu.
  • Bezpieczeństwo danych – Regularne wsparcie techniczne zapewnia aktualizacje zabezpieczeń i monitorowanie systemu, co chroni firmę przed cyber zagrożeniami.

Rodzaje wsparcia dla oprogramowania ERP

Rodzaje wsparcia technicznego oferowane przez dostawców systemów ERP mogą się różnić, ale zazwyczaj obejmują kilka podstawowych form:

  1. Telefoniczne wsparcie – Bezpośredni kontakt z technikiem, który może szybko odpowiedzieć na pytania i pomóc w rozwiązywaniu problemów. Oczywiście telefoniczne wsparcie jest szczególnie przydatne w sytuacjach wymagających natychmiastowej interwencji.
  2. Mailowe wsparcie – Umożliwia zgłaszanie problemów i pytań za pośrednictwem poczty elektronicznej. Niewątpliwie jest to wygodna forma wsparcia, szczególnie dla mniej pilnych kwestii, które nie wymagają natychmiastowej odpowiedzi.
  3. Czat online – Interaktywne wsparcie za pośrednictwem czatu na żywo, które pozwala na szybkie rozwiązywanie problemów i udzielanie porad w czasie rzeczywistym. Jednocześnie jest to efektywna forma wsparcia dla użytkowników preferujących pisemną komunikację.
  4. System obsługi zgłoszeń – Dedykowane platformy do zarządzania zgłoszeniami technicznymi, które umożliwiają śledzenie statusu zgłoszeń, priorytetyzowanie problemów i komunikację z zespołem wsparcia. Dlatego systemy te często oferują również bazy wiedzy i dokumentację, które mogą pomóc użytkownikom samodzielnie rozwiązywać problemy. Programy ERP dla małych firm mają różne sposoby wsparcia i zawsze warto na to zwrócić uwagę.

System ERP dla małych firm - Dostępność i responsywność

Niewątpliwie dostępność i responsywność wsparcia technicznego są bardzo ważne dla zapewnienia, że użytkownicy systemu ERP mogą szybko uzyskać pomoc w razie potrzeby. Dlatego ważne kwestie w tym temacie to:

  • Godziny pracy wsparcia technicznego – Oczywiście wsparcie techniczne powinno być dostępne w godzinach, które odpowiadają potrzebom firmy. Dla wielu mikro i małych firm istotne jest wsparcie dostępne w godzinach pracy biura.
  • Wsparcie 24/7 – Dla firm działających na rynkach międzynarodowych lub z kluczowymi procesami działającymi poza standardowymi godzinami pracy, wsparcie dostępne przez całą dobę jest niezwykle ważne.
  • Szybkość reakcji – Czas odpowiedzi na zgłoszenia techniczne powinien być jak najkrótszy, aby minimalizować przestoje i zapewniać szybkie rozwiązanie problemów. Dlatego wiele firm oferuje umowy SLA (Service Level Agreement) określające gwarantowany czas reakcji.
  • Efektywność rozwiązywania problemów – Ważne jest nie tylko szybkie odpowiadanie na zgłoszenia, ale również efektywne i trwałe rozwiązywanie problemów. Wysoki poziom kompetencji zespołu wsparcia technicznego jest niezwykle istotny.
Comarch-ERP-Optima-Handel-analizy-BI
Analiza danych w Comarch ERP

Aktualizacje najlepszych systemów ERP dla mikro i małych firm

Obecnie upgrade i nowe wersje oprogramowania ERP są niezbędne do utrzymania systemu w optymalnym stanie i zapewnienia, że firma korzysta z najnowszych technologii i funkcjonalności. Oczywiście aktualizacje obejmują poprawki błędów, nowe funkcje oraz poprawki bezpieczeństwa.

Program ERP dla małych firm - częstotliwość aktualizacji

Częstotliwość aktualizacji oprogramowania ERP może się różnić w zależności od dostawcy i modelu licencjonowania. Niewątpliwie najważniejsze aspekty w tym obszarze to:

  • Regularne aktualizacje – Oczywiście większość dostawców ERP oferuje regularne aktualizacje, które mogą być wydawane kwartalnie, półrocznie lub rocznie. Regularne aktualizacje zapewniają, że system jest na bieżąco z najnowszymi funkcjonalnościami i poprawkami.
  • Aktualizacje ad hoc – W przypadku wykrycia krytycznych błędów lub luk bezpieczeństwa, dostawcy mogą wydawać aktualizacje ad hoc, aby szybko rozwiązać te problemy. Dlatego ważne jest, aby system ERP miał mechanizmy umożliwiające szybkie wdrażanie takich aktualizacji.
  • Automatyczne aktualizacje – Niektóre systemy ERP oferują automatyczne aktualizacje, które minimalizują zaangażowanie użytkowników w proces aktualizacji i zapewniają, że system jest zawsze aktualny.

Nowe funkcje i poprawki bezpieczeństwa

Dziś nowe funkcje i poprawki bezpieczeństwa są bardzo ważnymi elementami każdej aktualizacji oprogramowania ERP. W rzeczywistości zapewniają one, że system nie tylko spełnia bieżące potrzeby firmy, ale także jest zabezpieczony przed nowymi zagrożeniami. Najważniejsze aspekty to:

  1. Wprowadzanie nowych funkcji – Regularne aktualizacje systemu ERP często zawierają nowe funkcje, które mogą zwiększyć efektywność operacyjną, poprawić zarządzanie danymi lub wprowadzić nowe możliwości analityczne. Użytkownicy powinni być informowani o nowych funkcjach i szkoleni w ich używaniu.
  2. Poprawki błędów – Aktualizacje zawierają poprawki istniejących błędów i problemów technicznych, które mogą wpływać na wydajność i stabilność systemu. Niewątpliwie regularne poprawki zapewniają, że system działa płynnie i bez zakłóceń.
  3. Poprawki bezpieczeństwa – Bez wątpienia cyberzagrożenia stale ewoluują, dlatego dostawcy ERP regularnie aktualizują swoje oprogramowanie, aby zapewnić ochronę przed nowymi rodzajami ataków. Dlatego poprawki bezpieczeństwa obejmują wzmocnienie mechanizmów autoryzacji, szyfrowania danych oraz ochrony przed malware.
  4. Testowanie aktualizacji – Przed wdrożeniem aktualizacji ważne jest przeprowadzenie testów, aby upewnić się, że nie wpłyną one negatywnie na istniejące funkcjonalności systemu. Bez wątpienia firmy powinny również mieć plan awaryjny na wypadek problemów z aktualizacją.

Obecnie wsparcie techniczne i aktualizacje są bardzo ważnymi elementami skutecznego zarządzania systemem ERP w mikro i małych firmach. Niewątpliwie profesjonalne wsparcie techniczne zapewnia ciągłość operacyjną, optymalizację wykorzystania systemu oraz bezpieczeństwo danych. Jednocześnie różne formy wsparcia, takie jak telefoniczne, mailowe, czat online i systemy obsługi zgłoszeń, umożliwiają szybkie i efektywne rozwiązywanie problemów. Oczywiście aktualizacje oprogramowania, zarówno regularne, jak i ad hoc, wprowadzają nowe funkcje. Dodatkowo poprawki błędów oraz poprawki bezpieczeństwa, co zapewnia, że system ERP dla małych firm pozostaje na bieżąco z najnowszymi technologiami i zabezpieczeniami. 

Podsumowanie - jak wybrać najlepszy system ERP dla mikro i małej firmy?

Konkludując prowadzenie firmy będącej mikro lub małym przedsiębiorstwem nie jest sprawą prostą. Liczne wyzwania czy problemy właściciele muszą rozwiązywać sprawnie i szybko. Obecnie z pomocą w codziennej pracy i analizie danych przychodzą najnowocześniejsze rozwiązania informatyczne. Bez wątpienia wybór najlepszego systemu ERP dla mikro i małej firmy może wydawać się zadaniem trudnym.  Jest jednak istotnym krokiem w drodze do zwiększenia efektywności operacyjnej i osiągnięcia długoterminowego sukcesu. Dobrze dobrany system ERP dla małych firm integruje wszystkie aspekty działalności firmy, zapewniając płynność procesów i dostęp do kluczowych danych w czasie rzeczywistym. Dlatego warto dokładnie przeanalizować potrzeby swojej firmy, specyfikę branży oraz dostępne funkcje i moduły oferowane przez różne programy ERP. Jednocześnie pamiętaj, że nie zawsze najdroższe rozwiązanie jest najlepsze – najbardziej istotne jest dopasowanie systemu do indywidualnych wymagań Twojej firmy.

Niewątpliwie inwestycja w system ERP to inwestycja w przyszłość Twojej firmy. Zwiększenie efektywności, lepsze zarządzanie zasobami oraz możliwość podejmowania bardziej świadomych decyzji biznesowych.
Ostatecznie, wybór najlepszego oprogramowania ERP dla małego lub mikroprzedsiębiorstwa wymaga czasu, analizy i odpowiednich konsultacji, ale korzyści z jego wdrożenia mogą przynieść znaczące oszczędności i przewagę konkurencyjną. Jeśli chcesz poznać najpopularniejszy system klasy ERP w Polsce czyli Comarch ERP Optima umówmy się na bezpłatną konsultację już dziś lub uruchom wersję demonstracyjną.

FAQ - system ERP dla małych firm

  • Ile kosztuje program ERP dla mikrofirmy?

    Ceny zakupu licencji może wahać się od kilku do nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych. Kosztem, który trzeba również uwzględnić jest wdrożenie systemu i ewentualne szkolenia dla użytkowników. W przypadku wdrożenia może ono kosztować drugie tyle co wartość licencji.

  • Ile kosztuje system ERP dla małej firmy?

    Większy biznes zazwyczaj wiąże się z koniecznością zakupu większej liczby licencji. Dlatego systemy ERP dla małych firm mogą kosztować od 10 000 PLN do nawet 100-200 000 PLN. Drugie tyle można założyć jako cenę za wdrożenie i szkolenie z oprogramowania.

Andrzej zdjęcie
+ posts

Od prawie 15 lat jestem blisko związany z branżą IT. Posiadam ponad 6 letnie w zakresie systemu Comarch ERP Optima i około 10 letnie w branży informatycznej. Interesują mnie nowoczesne technologie i marketing internetowy.